Artykuły

Piękne kolory, zwiewny lot i delikatne jak babie lato skrzydła – to jedne z oznak wiosny, które wypatrujemy co roku wśród przyrody.  Zimujące rusałki (pawiki, ceiki, pokrzywniki oraz rzadsze wierzbowce i żałobniki) to motyle, które najczęściej spotykamy wczesną wiosną. Ich żywe barwy stanowią odmianę po burej i szarej zimie, ciesząc nasze oczy jak pierwsze promienie wiosennego słońca. Jakie korzyści przynoszą motyle i dlaczego tak ważne jest dbanie o ich obecność w środowisku naturalnym?

Motyle to owady niezwykle wrażliwe na zmiany zachodzące w środowisku. Zwiększenie chemizacji, intensyfikacja użytkowania siedlisk naturalnych, rezygnacja z niektórych odmian roślin czy fragmentyzacja ekosystemów to tylko jedne z powodów zmniejszania się populacji motyli w Polsce. Długotrwałe upały, susze i nieodpowiednie gospodarowanie łąkami kośnymi (szczególnie źle dobrany okres koszenia) wpływają niezwykle negatywnie na populację motyli. Wszystkie niekorzystne zachowania ograniczają motylom dostęp do tzw. ,,roślin żywicielskich’’, które mogłyby stanowić pokarm dla ich larw, a także gąsienic. Pozbawianie ich naturalnych siedlisk występowania, powoduje braku miejsca odradzania się i przechodzenia przez wszystkie stadia rozwoju, co może dążyć do wyginięcia niektórych z przedstawicieli tejże grupy. Motyle mogą być więc wskaźnikiem prawidłowo gospodarowanego ogrodu lub łąki, a nawet całego ekosystemu.

Większa część roślin okrytonasiennych do przedłużania swojego gatunku wymaga zapylenia przez owady. Motyle zapylają najczęściej warzywa z rodziny selerowatych, kapustowatych, strączkowych oraz niektóre gatunki ziół. Zapylenie dzięki motylom nie jest tak istotne w tworzeniu jadalnych części roślin, natomiast jest niezbędne do rozmnażania nasion. Motyle działają jak swojego rodzaju pompy – wyposażone w aparaty gębowe typu ssącego w postaci ssawki (długa rurka posiadająca zdolność do zwijania i rozwijania się), zasysają zlokalizowany we wnętrzu kwiatów nektar. Samo przenoszenie pyłku jest tylko dodatkiem podczas pożywiania się motyli.  Drobiny pyłku samoistnie przyklejają się do ciała owada i wędrują razem z nim pomiędzy kwiatami. Najbardziej pierwotne rodziny motyli zachowały również pozostałości gryzących narządów gębowych. Przedstawiciele tych grup odżywiają się głównie pyłkiem kwiatowym. Niektórzy z przedstawicieli motyli nocnych (tzw. ciem) prowadzących nocny tryb życia również pobierają pokarm z dna kielicha kwiatowego za pomocą aparatu uformowanego w języczek lub ssawkę. Zapylają one rośliny o intensywnym zapachu, których kwitnienie odbywa się pod osłoną księżyca.

Troska o dobro tych pięknych i kolorowych owadów, jest niezwykle kluczowa w kontekście zachowania bioróżnorodności wśród zagospodarowanej przez nas zieleni. Pierwszym krokiem do przyciągnięcia motyli pośród nasze uprawy jest zaniechanie lub całkowite zrezygnowanie z chemizacji. Aby ograniczyć szkodliwą działalność chemicznych środków ochrony lub nawozów sztucznych możemy wprowadzić do naszej praktyki nawożenie organiczne przy użyciu obornika czy kompostu. Innym pomysłem do stworzenia odpowiednich warunków bytowania motyli jest założenie specjalnej strefy w ogrodzie, która byłaby im przyjazna i stanowiła swojego rodzaju oazę. W tak stworzonym azylu dla motyli powinniśmy zaprzestać koszenia trawy czy wyrywania chwastów oraz posadzić rośliny przyjazne motylom. Producenci mieszanek łąk kwietnych prześcigają się na rynku w doborze odpowiednich składów gatunkowych swoich produktów, które będą zwabiać pożyteczne owady do naszego ogrodu. Dzięki coraz to popularniejszej praktyce zakładania stref przyjaznych owadom oraz większej świadomości ludzi, możemy śmiało wybierać spośród wielu ofert łatwo dostępnych w sklepach ogrodniczych czy nawet niekiedy również w supermarketach lub samemu stworzyć kombinacje roślin o jaskrawych barwach, dostosowanych do konkretnych potrzeb naszego ogrodu. Gatunkami przyjaznymi dla motyli są np. jasnota purpurowa, koniczyna biała, budleja Dawida, niezapominajka, dzika róża oraz przedstawiciele rodzaju rudbekia, chaber, nasturcja, nagietek czy lawenda. Lista roślin lubianych przez motyle jest niezwykle długa i zawiera gatunki oraz odmiany posiadające niekiedy szerokie spektrum występowania, a także charakteryzujące się bardzo często małymi wymaganiami środowiskowymi, dlatego hodowla tych roślin nie powinna być dla nas wyzwaniem.

Oprócz pomocy w zapylaniu oraz informowaniu o stanie środowiska, motyle stanowią również aspekt wizualny ogrodu – ich piękno przyciąga nasze oczy, a zapierające dech w piersiach ,,malowidła’’ na skrzydłach tych owadów potwierdzają nieprawdopodobność natury. Co ciekawe, skrzydła motyli same w sobie nie posiadają żadnych barw. Intensywne kolory tworzące skomplikowane kombinacje to zasługa łusek, które uformowane na skrzydłach owadów zachodzą na siebie, tworząc zwartą powłokę. Dlatego więc, w momencie dotknięcia motyla na naszych palcach zostaje ciemny, sypki pyłek. Struktury te, są tak małe, że nie jesteśmy w stanie obserwować je gołym okiem, natomiast przy odpowiednim sprzęcie powiększającym (np. mikroskop lub nanotechnologiczne urządzenia) możemy obserwować motyle w całej ich okazałości.