Artykuły

Czarnuszka siewna, potocznie zwana również panną w zieleni, kąkolicą lub kminem czarnym to gatunek, w którym drzemie moc dobroczynnych właściwości. Wykorzystywana jako przyprawa w kuchni Bliskiego Wschodu posiada mnóstwo właściwości prozdrowotnych i leczniczych.

Rośliny z rodzaju czarnuszka są jednorocznymi przedstawicielami rodziny jaskrowatych, które w naturalnych warunkach porastają obszary basenu śródziemnomorskiego oraz zachodniej Azji. W Polsce jedynym dzikim gatunkiem tego rodzaju roślin jest czarnuszka polna, będąca gatunkiem zagrożonym, ujętym w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski.

Najbardziej popularnym gatunkiem wykorzystywanym na skalę światową jest gatunek czarnuszki siewnej (łac. Nigella sativa) posiadający piękne jasnofioletowe, błękitne płatki kwiatów. Gatunek ten charakteryzuje się silnie rozgałęzioną łodygą, osiągającą do 40 cm wysokości. Jej liście nie są zbyt duże, najczęściej parzystopierzaste, równowąskie i nitkowate. Czarnuszka jest rośliną miododajną i kwitnie od maja do września.

Owocami czarnuszki są liczne zrośnięte ze sobą mieszki, wydające niewielkie, kanciaste nasiona o czarnej barwie. Nasiona czarnuszki mają intensywny, nieco pikantny smak oraz mocny aromat, dlatego są chętnie wykorzystywane jako przyprawa do różnych produktów żywnościowych np. pieczywa lub serów. Poddane procesom tłoczenia, przekształcają się w niezwykle cenny olej, który możemy dodawać do sałatek.

Olej z czarnuszki stosowany jest również w pielęgnacji skóry, włosów i paznokci. Przyśpiesza gojenie się wyprysków i zmian skórnych, dlatego jest polecany szczególnie w przypadku osób zmagających się z trądzikiem. Pomaga on w gojeniu się ran potrądzikowych i przyśpiesza redukcje drobnych zmarszczek. Dodawany do odżywek lub szamponów, pomaga zapobiegać wypadaniu włosom oraz wzmacnia ich strukturę.

Nasiona czarnuszki oprócz interesującego smaku wyróżniają się dodatkowo licznymi właściwościami leczniczymi. Już w starożytności olej z czarnuszki zwany również „złotem faraonów” stanowił lekarstwo na wiele chorób. Olej tłoczony z ziaren czarnuszki zawiera bowiem nienasycone kwasy tłuszczowe (kwas omega 6, omega 9 oraz omega 3), które wpływają na odbudowę ludzkich komórek oraz biorą udział w regulacji pracy narządów wewnętrznych człowieka. Ziarna czarnuszki stanowią również źródło wielu witamin np. witaminy C, A, E, B1, B6, B3, oraz F. Roślina ta bogata jest również w biotynę, która stabilizuje poziom glukozy we krwi oraz wpływa na pozytywną pracę tarczycy. Co więcej, te drobne, niepozorne ziarna skrywają w sobie mnóstwo dobroczynnych pierwiastków i soli mineralnych takich jak wapń, cynk, miedź, potas oraz żelazo.

Czarnuszka wykorzystywana jest podczas kuracji leczenia schorzeń układu dróg oddechowych np. astmy. Niektóre badania wskazują również na jej przeciwwirusowe właściwości, dlatego może pomagać w zwalczaniu wirusa opryszczki, zapalenia wątroby typu C oraz grypy. Czarnuszka swe niezwykłe właściwości zawdzięcza związkowi zwanemu tymochinon. Działa on bowiem przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo i antypasożytniczo. Dodatkowo działa on przeciwutleniająco, zmniejszając stany zapalne, wspiera odporność, zmniejsza stężenie glukozy na czczo i insulinooporność, odwraca zniszczenia mózgu spowodowane przez toksyczne działania ołowiu, a także zmniejsza ciśnienie krwi przy łagodnym nadciśnieniu oraz łagodzi ataki astmy i przynosi ulgę w bólu gardła.

W przypadku występowania takich chorób jak cukrzyca, osteoporoza, choroby pasożytnicze, nadciśnienie, astma, egzema, atopowe zapalenie skóry czy problemy z laktacją, świetnym pomysłem będzie włączenie czarnuszki do swojej diety. Pamiętajmy jednak, że jej dawka zależy od formy, jaką spożywamy. W związku z tym dzienna sugerowana porcja czarnuszki będzie inna w zależności od tego, czy dostarczamy ją organizmowi w postaci nasion, oleju lub wyciągu. W celu najlepszego korzystania z prozdrowotnych właściwości czarnuszki zaleca się nieprzekraczanie spożywania 2 łyżeczek nasion dziennie.

Ziarna czarnuszki oraz przyrządzony z nich olej charakteryzują się niską toksycznością. Spożywanie czarnuszki nie jest jednak zalecane kobietą w ciąży oraz osobą znajdującym się w tracie chemio- lub radioterapii. Co więcej, osoby z problemami dotyczącymi krzepnięcia krwi powinny unikać spożywania oleju z czarnuszki, bowiem posiada on właściwości zmniejszające krzepliwość krwi.

Uprawę czarnuszki możemy założyć również w domowych warunkach. Dobrej jakości nasiona zaleca się wysiewać do gruntu w kwietniu, na głębokość około 1,5 cm. Najlepszym stanowiskiem dla czarnuszki będzie dobrze nasłonecznione i ciepłe miejsce, oddalone od przeciągów. Jest to mało wymagająca roślina, jednak jej plonowanie będzie najbardziej obfite na umiarkowanie żyznym i wilgotnym podłożu.

Dojrzałe nasiona czarnuszki siewnej zbieramy w połowie sierpnia. Rośliny w pełnej fazie dojrzałości zrywamy, wiążemy niewielkie snopki i zostawiamy na kilka dni w suchym, jasnym i przewiewnym miejscu do wysuszenia. Po całkowitym wysuszeniu możemy zbierać niewielkie, czarne nasiona zlokalizowane w mieszkach na szczytach roślin.