Artykuły
Choroby grzybowe z rodzaju Fusarium atakują wiele roślin przemysłowych, powodując niekiedy ogromne szkody. W jaki sposób uchronić się przed porażaniem roślin tymi niebezpiecznymi patogenami i co zrobić w przypadku ich zwalczania?
Fuzariozy to potoczna nazwa grupy chorób roślin, które zostały wywołane niektórymi gatunkami grzybów z rodziny gruzełkowatych. Najczęściej spotykane są wśród upraw kukurydzy, pszenicy, żyta, pszenżyta i jęczmienia, jednak mogą atakować również ziemniaki. Straty, jakie wywołują wśród plonów, są najbardziej dotkliwymi stratami odoczuwanymi przez rolników w porównaniu do wszystkich innych chorób rozwijających się na obszarze pól. W ostatnich dekadach jej natężenie obserwowane jest w zwiększonej ilości, głównie ze względu na postępujące zmiany klimatyczne, stwarzające dogodne warunki do rozwoju chorób grzybowych. Inną przyczyną wzmożonego występowania fuzariozy jest również stosowanie jednolitego płodozmianu, opartego w dużej mierze na wysokim udziale zbóż oraz zwiększających się obszarów upraw kukurydzy w Polsce.
Nasilenie fuzariozy w obrębie gospodarstwa rolniczego uzależnione jest w dużej mierze od warunków pogodowych oraz wykonywanych zabiegów agrotechnicznych. Wśród upraw kukurydzy, fuzariozy objawiają się białym, łososiowym, a niekiedy nawet czerwonym nalotem pojawiającym się na odkoszulkowanych kolbach kukurydzy. Rozprzestrzenianie się wytworzonych przez grzyby zarodników następuje podczas wiatru lub deszczu, a także za pośrednictwem omacnicy prosowianki. Ten niewielki gatunek motyla zamieszkujący polany, ugory, przydroża oraz uprawy kukurydzy, żerując niezwykle często na roślinach, uszkadza ich strukturę, powodując tym samym ułatwione przenikanie chorób grzybowych do jej wnętrza. Wzmożone natężenie pojawiania się tego motyla zostało skorelowane z nadmiernym występowaniem fuzarioz, dlatego zwalczanie obu tych agrofagów jest kluczowe w kontekście walki z nadmiernymi stratami plonów.
Fuzarioza obecna w uprawach zbóż objawia się natomiast widocznym nalotem na kłosach, uszkadzając w znacznym stopniu zarodki i obniżając masę ziarniaków. Osłabione chorobą grzybową ziarniaki posiadają niską zdolność kiełkowania, a ich spożycie może wywołać szkodliwy wpływ na organizmy, z uwagi na liczne metabolity wtórne, zwane mytotoksynami. Wśród najgroźniejszych z nich możemy wyróżnić deoksyniwalenol, T-2 i H-T2, zearalenon oraz fumonizyny. Zwiększają one podatność organizmów na zakażenia, wywołują choroby układu oddechowego, uszkadzają nerki, a także wpływają na pogorszenie stanu ośrodkowego układu nerwowego. Z tego względu jakiekolwiek wykorzystywanie czy przetwarzanie porażonych fuzariami roślin jest kategorycznie zakazane.
Zwalczanie fuzarioz opiera się w dużej mierze na zapobieganiu jego występowania, bowiem po wykryciu ekspansji patogenu na roślinach zastosowanie odpowiedniego fungicydu nie jest równoznaczne z całkowitym pozbyciem się choroby. Najefektywniejszymi produktami polecanymi do oprysku roślin porażonych fuzariami są preparaty zawierające substancje z grupy triazoli. Z uwagi na liczne wycofywanie przez Unię Europejską preparatów grzybobójczych stworzonych na ich bazie, niezwykle ważne jest stosowanie się do kilku ważnych zasadach pomagających ustrzec się porażeniu upraw przez choroby grzybowe. Wśród nich eksperci wymieniają przede wszystkim wprowadzanie zróżnicowanego płodozmianu, wykonywanie przyorywania resztek pożniwnych, zachowania odpowiedniej staranności i dbania o poprawne doprawienie gleby przed siewem, zaopatrywania się w wysokiej jakości materiał siewny czy prawidłowe przechowywanie ziarna. Zmieniający się klimat wymaga od rolników wprowadzania odmian dostosowanych do niekiedy skrajnych warunków pogodowych. Dzięki stosowaniu odpornych na rozmaite czynniki środowiskowe roślin, a także wybieranie takich odmian, które możemy uprawiać w sprzyjających warunkach pogodowych (odmiany wczesne) będziemy w stanie uchronić się od licznych strat wywołanych wprowadzaniem w obrębie pola roślin słabych, narażonych na łatwe porażenie przez agrofagi. Dodatkowo odpowiednie odżywianie roślin będzie skutkowało wzmocnieniem ich rozwoju, a także zmniejszeniem ich potencjalnej podatności na liczne choroby.