Kiszonki stanowią podstawową paszę objętościową w żywieniu bydła w Polsce. Sporządza się je z materiału roślinnego (kukurydzy, trawy pastewnej czy liści buraka cukrowego), który odpowiednio ubity, zabezpieczony przed dopływem tlenu, zostaje zakonserwowany dzięki działaniu kwasu mlekowego wydzielanego przez bakterie. Proces przygotowywania kiszonki wymaga dużej staranności, gdyż nawet drobne błędy poskutkować mogą zagniciem roślin. Poniżej przedstawiamy kilka zasad, które będą pomocne przy sporządzaniu kiszonek.
- Rośliny muszą zostać zebrane w odpowiednim terminie. Zarówno zbyt wczesny, jak i spóźniony zbiór jest wysoce niekorzystny. Rośliny zbyt młode nie zawierają w tkankach dostatecznej ilości cukrów. Z kolei rośliny przetrzymane na polu drewnieją i mają niekorzystny stosunek włókna do cukrów. Odpowiednia zawartość cukrów jest do zakiszenia niezbędna, stanowi bowiem pożywkę dla bakterii kwasu mlekowego. Optymalnym terminem zbioru kukurydzy jest faza woskowa, gdy zawartość suchej masy wynosi od 30 do 35%. Trawy pastewne kosimy, kiedy zaczynają się kłosić.
- Należy dbać o odpowiedni skład runi łąkowej. Znajdujące się w niej gatunki roślin motylkowatych stanowią dla zwierząt cenne źródło białka. Ich zbyt obfite występowanie w pokosie skutkuje jednak niekorzystnym stosunkiem białek do cukrów. Rośliny słabo się wówczas zakiszają z przyczyn opisanych powyżej.
- Materiał roślinny musi zostać dostatecznie ubity. Silne zagniecenie roślin eliminuje wolne przestrzenie wypełnione powietrzem. Stymuluje również wypływ bogatego w cukry soku komórkowego, które bakterie przekształcają w kwas mlekowy. W przypadku zakiszania w pryzmach najlepiej dokładnie rozjeździć ją ciągnikiem.
- Należy bezwzględnie odciąć dopływ powietrza do zakiszanej masy. Procesy bakteryjne prowadzące do konserwacji zielonki zachodzą wyłącznie w warunkach beztlenowych. Stosuje się w tym celu grubą, wytrzymałą folię kiszonkarską. W przypadku zakiszania sieczki kukurydzianej, warto zabezpieczyć pryzmę specjalną siatką – uniemożliwi ona dziobanie folii przez ptaki i robienie w niej dziur.
- Zakiszany materiał roślinny nie może być zbyt wilgotny. Mokra zielonka wymaga nieraz podsuszenia.
- Proces przygotowywania kiszonki (od zbioru, przez zwózkę, aż po formowanie pryzmy) nie powinien trwać zbyt długo. Powoduje to bowiem straty substancji odżywczych. Górną granicą jest okres 3 dni.
- Nie należy napoczynać pryzmy za wcześnie. Optymalny czas zakiszania to 6 tygodni, po tym czasie możemy skarmiać kiszonkę.