Poniższym tekstem pragnę przedstawić ogrodnictwo biodynamiczne, które przez wielu uważane jest za bezpodstawne „bajki”. Chciałabym uświadomić nie historycznie i nie naukowo, skąd się to wzięło, ale przedstawić również pogląd innych nauk na ten temat – takich jak fizyka, astronomia, czy biologia.
Astronomia jako jedna z najstarszych nauk miała wpływ na rozwój różnych dziedzin życia, w tym między innymi na nauki rolnicze. Ziemia będąca macierzą nauk rolniczych, bierze udział w rytmie biologicznym, na który wyraźny wpływ mają zjawiska astronomiczne takie jak ruch obrotowy i obiegowy Ziemi, promieniowanie PAR, czy wpływ Księżyca. Organizmy żyjące na Ziemi podlegają fotoperiodyzmowi, który warunkuje aktywność roślin i zwierząt co ma podłoże genetyczne, ale i astronomiczne. Rolnictwo biodynamiczne jako jeden z rodzajów rolnictwa, realizuje uprawę roli zgodnie z kalendarzem biodynamicznym, w relacji Wszechświat – Ziemia – Człowiek.
Astronomia, jako nauka traktująca o Wszechświecie otaczającym Ziemię, nie może funkcjonować w oderwaniu od Ziemi jako części składowej. Ta z kolei, jako miejsce bytowania żywych organizmów, nie może całkowicie, w sposób sztuczny odcinać się od współdziałania z innymi ciałami niebieskimi. Chociaż temat ma wielu przeciwników chciałabym przedstawić pewne zależności, które od stuleci są znane mieszkańcom Ziemi.
Okresowość procesów biologicznych jest efektem długotrwałego rozwoju filogenetycznego, podczas którego cykl rozwojowy organizmów przystosował się do zmian warunków otoczenia. Wszystkie procesy w świecie ożywionym (wspólne roślinom i zwierzętom oraz człowiekowi) przebiegają równomiernie lub okresowo – rytmicznie. Wśród procesów o charakterze okresowym możemy mieć do czynienia z rytmem egzo- i endogennym.
W naturalnych warunkach rytmy egzogenne zostały potwierdzone u wielu roślin. Rosną one przecież w środowisku, w którym wiele czynników zmienia się rytmicznie w okresie 24-godzinnym. Najistotniejsze są zmiany natężenia światła i temperatury, ale i czynników geofizycznych, jak zmiany natężenia pola magnetycznego Ziemi czy promieniowania kosmicznego.
Możemy wyróżnić następujące rytmy ze względu na długość okresu: dobowe (ok. 24 h), pływowe (12,8 h), półksiężycowe (14-15 dni), księżycowe (28 dni), roczne. Klasycznym przykładem rytmu dobowego mogą być ruchy liści fasoli (Phaseolus sp.), czy też indukowana luminescencja morskiej bruzdnicy Gonyaulax polyedra.
Rytmy księżycowe, półksiężycowe i pływowe są związane ze zmianami grawitacji i stanowią odbicie przebiegu obrotu Ziemi i ruchu Księżyca wokół Ziemi, czyli sił które powodują przypływy i odpływy. Rytmika pływowa została stwierdzona u okrzemek morskich i brunatnic, np. Fucus. Glony te wykazują rytmikę procesów metabolicznych dostosowaną do czasu przypływów i odpływów. Rytmika księżycowa i półksiężycowa występuje u wielu gatunków roślin. Podporządkowany jej jest np.: proces tworzenia zygot przez glony. Przypomina to rytm księżycowy gameto genezy zwierząt.
Rytm roczny występuje u roślin przebywających w warunkach stałej temperatury i oświetlenia. Szczególnie wyraźnej rytmice rocznej podlegają zmiany ciśnienia osmotycznego, aktywności niektórych enzymów, np. dehydrogenaz, zdolność kiełkowania nasion wielu gatunków roślin.
Dochodzimy wreszcie do wpływu naszego satelity – Księżyca, który podobnie jak Słońce, według niektórych ma wpływ na świat roślin. Wspominałam już o rytmie księżycowym. Wielu badaczy prowadziło badania z zakresu oddziaływania Srebrnego Globu na rośliny. W 1972 roku Giovanni Abrami w Ogrodzie Botanicznym we Włoszech przedstawił wyniki obserwacji kilku gatunków roślin okrytonasiennych (Angiospermae). Wzrost roślin zależy od temperatury, wyższa temperatura przyspiesza wzrost, niższa hamuje – tak w dużym uproszczeniu można przedstawić wpływ temperatury na wzrost roślin. Abrami zaobserwował, że ta korelacja jest bardziej pozytywna podczas nowiu i bardziej negatywna podczas pełni. I tak, badane rośliny wzrastały bardziej niezależnie od temperatury podczas pełni. Te księżycowe zmiany temperatury skorelowane ze wzrostem zaobserwował lepiej u roślin dwuliściennych niż u jednoliściennych.
Metabolizm gazowy nasion ziemniaka (Solanum persicum) i słonecznika (Helianthus annuus) ma swoje maksima nie tylko w godzinach porannych, ale dodatkowo podczas nowiu i pełni Księżyca, wykazując przez to rytm półksiężycowy.
Tego typu wyniki wykorzystują zwolennicy rolnictwa biodynamicznego, które powstało za sprawą Rudolfa Steinera. Polega ono na korzystaniu z kalendarzy księżycowych, używaniu nawozów organicznych – słowem – wykluczenie chemizacji.
Dla jednych to czyste szaleństwo, dla innych to lekarstwo na czasy, w których Ziemia jest wyzyskana, a rośliny oduczone pracy. Zwolennicy uważają, że np.: drzewka owocowe w sadzie bez systemów nawadniających mają głębsze systemy korzeniowe (same poszukują w ziemi wody), co zabezpiecza przed wywracaniem w czasie silnych wiatrów. Przeciwnicy natomiast mają niezbite dowody naukowe na polepszenie plonu dzięki sztucznemu nawodnieniu. Niezależnie od wzrostu zysków, zwolenników rolnictwa biodynamicznego przybywa. W ludzkości drzemie instynktowna potrzeba bezpieczeństwa, a gdzie może być bezpieczniej niż przy zdrowej matce Ziemi?
Wszechświat, czy nam się to podoba czy nie, tworzy pewną integralną całość. Od nas samych zależy czy pogodzimy się z tym faktem i postaramy się go lepiej rozumieć. Jak powiedział Demokryt : "Nie staraj się zrozumieć wszystkiego, bo wszystko stanie się niezrozumiałe". Człowiek w swojej maleńkości względem Wszechświata, nigdy nie pojmie całej wiedzy i zresztą nie o to tu chodzi. Powinien jednak postarać się zaakceptować całość do której przecież należy.
Autor: Magdalena Wszołek
Źródło: Duszyński J. i in., 2005, Biologia.
Kopcewicz J., Lewak S., 2002, Fizjologia roślin.
Kozłowska M., 2007, Fizjologia roślin. Od teorii do nauk stosowanych.
Paungger J., Poppe T., 2004, Żyjący ogród. Jak pracować w ogrodzie we właściwym czasie w harmonii z rytmami Księżyca i Natury.
Rudnicki K., 1975, Astronomia.
Schad W., 2001, Lunar influence on plants.
Konsultacja naukowa astronomów