W związku z pismem Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej otrzymanym za pośrednictwem Krajowej Rady Izb Rolniczych w sprawie m.in. możliwości szacowania szkód w uprawach okopowych pomimo braku potwierdzenia wystąpienia suszy w tych uprawach przez Klimatyczny Bilans Wodny – resort rolnictwa poinformował, że komisje szacujące szkody powstałe w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej są powoływane i działają na podstawie ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. z 2017 r. poz. 2137 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji  Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz. 187 z późn.zm.). Natomiast zgodnie z § 5 ust. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa komisja jest zobowiązana do oszacowania szkód, w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcie ziemi lub lawinę, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.

Ponadto zgodnie z przepisami § 13r rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o pomoc w formie dotacji mogą ubiegać się producenci rolni, w których gospodarstwach rolnych szkody spowodowane wystąpieniem w 2018 r. suszy lub powodzi w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, powstałe na powierzchni uprawy objęły co najmniej 30% danej uprawy.

Suszę, stosownie do przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach  upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2017 r., poz. 2047 z późn.zm.), oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb.

Na mocy przepisów ww. ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich minister właściwy do spraw rolnictwa został zobowiązany do ogłaszania w drodze obwieszczenia w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 20 października, w terminie do 10 dni po zakończeniu sześciodekadowego okresu, wskaźników klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb, z podziałem na województwa, na podstawie danych przekazanych przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy.

Wystąpienie zagrożenia suszą oznacza obniżenie plonów o 20% z powodu deficytu wody. To obniżenie plonów wyznaczane jest dla gminy dla danego roku w stosunku plonów uzyskanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

System Monitoringu Suszy funkcjonuje w oparciu o dane prezentujące warunki pogodowe, które pozyskiwane są z IMGW-PIB, COBORU, ODR, IUNG-PIB. Sieć stacji, z których dane meteorologiczne wykorzystywane są do wyznaczania suszy rolniczej stale się zwiększa. Zwiększenie gęstości stacji meteorologicznej sprawia, że wzrasta dokładność oraz jakość prezentowanych wyników. Gęstsza sieć powoduje zmniejszenie błędów powstałych w wyniku interpolacji KBW. Aktualnie (stan na 30.06.2018 r.) wykorzystywane są dane z 666 punktów pomiarowych, to jest więcej o 133 punkty niż w 2017 roku.

System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR) oparty jest na sześciodekadowych danych, albowiem w przypadku jednostkowego opadu różnica sumy opadu pomiędzy bliskimi miejscowościami może się różnić, natomiast przy agregacji sumy opadu dla dłuższego okresu obejmującego 61-62 dni, różnice są mniejsze i uprawniają do zastosowania procedury interpolacyjnej.

Przedstawiając powyższe należy podkreślić, że prowadzony System Monitoringu Suszy Rolniczej przedstawia zagrożenie wynikające tylko i wyłącznie ze strat w plonach wynikających z niedoboru wody dla roślin, nie uwzględnia on wpływu innych warunków atmosferycznych lub agrotechnicznych decydujących o plonie.

Ponadto uprzejmie informuję, że obowiązujące przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U z 2015 r. poz.187 z późn.zm.) oraz rozporządzenia Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 193 z 01.07.2014, str. 1) nie pozwalają na wyłączanie przy obliczaniu wysokości szkód w gospodarstwie rolnym lub obliczaniu utraconych dochodów poszczególnych upraw.

Jednocześnie uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2018 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz.U. poz 1483) producenci rolni, w których gospodarstwach rolnych szkody spowodowane wystąpieniem w 2018 r. suszy lub powodzi w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, powstałe na powierzchni uprawy objęły co najmniej 30% danej uprawy mogli ubiegać się o pomoc w formie dotacji.

A zatem w świetle powyższych przepisów pomocą zostaną objęte te "powierzchnie pól  uprawowych" wymienione w zał. 1 do protokołu oszacowania szkód "szkody w produkcji roślinnej", w których straty plonu w % w roku wystąpienia szkody wynoszą 30% i więcej (kolumna 8).

Natomiast wysokość szkód określana na podstawie średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym przesądza wyłącznie w jakiej formule będzie udziela pomoc tj.:

• poza formułą pomocy de minimis, na warunkach określonych w rozporządzeniu nr 702/2014 - w przypadku gdy szkody spowodowane tegoroczną suszą lub powodzią, oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód będą wynosić powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym, albo
• w ramach formuły pomocy de minimis, zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1408/2013 - w przypadku gdy powyższe szkody będą wynosić nie więcej niż 30% średniej rocznej produkcji rolnej lub średniej rocznej produkcji roślinnej.

W dniu 31 sierpnia 2018 r. ogłoszona została stawkę dotacji na 1 ha upraw rolnych, na powierzchni których straty spowodowane wystąpieniem w 2018 r. suszy lub powodzi wynoszą co najmniej 70 % w wysokości 1000 zł/ha.

Natomiast w dniu 12 września 2018 r. ogłoszona została stawka dotacji na 1 ha upraw rolnych, na powierzchni których straty spowodowane wystąpieniem w 2018 r. suszy lub powodzi wynoszą co najmniej 30 % i mniej niż 70% w wysokości 500 zł/ha.

Powyższą pomoc pomniejsza się o 50%, jeżeli w dniu wystąpienia szkód w uprawach rolnych co najmniej 50% powierzchni upraw w gospodarstwie rolnym, z wyłączeniem łąk i pastwisk, nie było ubezpieczonych co najmniej od jednego z następujących ryzyk suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.  

Termin naboru wniosków o powyższą pomoc upływa 31.10.2018 r.

Ponadto zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U z 2015 r. poz.187 z późn.zm.) preferencyjne kredyty na wznowienie produkcji w związku z wystąpieniem szkód powstałych w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych udzielane są, jeżeli szkody w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej wynosiły - do 30% średniej rocznej produkcji z ostatnich trzech lat lub średniej z 3 lat opartej na okresie 5 ubiegłych lat, z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej w formule pomocy de minimis.

Niezależnie od powyższego istnieje możliwość ubiegania się na zasadach ogólnie obowiązujących, tj. w formule pomocy de minimis o:

• udzielenie przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na indywidualny wniosek rolnika, który poniósł szkody spowodowane przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Oz.U. z 2017 r. poz. 2336, z późn.zm.) pomocy w opłaceniu bieżących składek na ubezpieczenie społeczne oraz regulowaniu zaległości z tego tytułu w formie odroczenia terminu płatności składek i rozłożenia ich na dogodne raty, a także umorzenie w całości lub w części bieżących składek;
• zastosowanie przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa na podstawie art. 23a ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2018 r. poz. 91, z późno zm.) odroczenia i rozłożenia na raty płatności z tytułu umów sprzedaży i dzierżawy nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz ulg w opłatach czynszu, a także umorzenia raty płatności czynszu z tytułu umów dzierżawy, na indywidualny wniosek producenta rolnego, w którego gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej powstały szkody;
• udzielenie na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późno zm.) przez wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast ulg w podatku rolnym, na indywidualny wniosek producenta rolnego.

Odnośnie kosztów nieponiesionych w związku z wystąpieniem niekorzystnego zjawiska atmosferycznego uprzejmie wyjaśniam, że koszty te nie uwzględniają kosztów utrzymania magazynów, ponadto nie podzielam poglądu, że koszty transportu zebranych plonów na  poziomie 30% i mniej są takie same jak plonów na poziomie 100%. Jednocześnie zasady uwzględniania kosztów nieponiesionych w związku z niezbieraniem plonów obowiązują od 2017 r. i dotychczas nie budziły kontrowersji. Mając na względzie, że większość komisji zakończyła już szacowanie szkód i sporządziła protokoły oszacowania szkód powstałych w wyniku tegorocznej suszy, a część producentów rolnych którzy ponieśli szkody w uprawach w wysokości co najmniej 70% otrzymało już dotacje, ewentualne zmiany w zakresie wyliczania kosztów nieponiesionych będą możliwe od 2019 r.

Jednocześnie pragnę podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa istnieje możliwość obliczania średniej rocznej produkcji na podstawie danych rachunkowych potwierdzających wielkość prowadzonej produkcji rolnej w danym gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej, zamiast na podstawie danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowego Instytutu Badawczego.

Źródło: KRIR